Nếu bạn đang đối mặt với cuộc tìm kiếm việc làm ngay lúc này, bạn không đơn độc. Số lượng người nộp đơn xin trợ cấp thất nghiệp ở Hoa Kỳ đã đạt mức kỷ lục và phân nửa lực lượng lao động toàn cầu đang có nguy cơ bị mất việc làm. Cho dù bạn đã bị cho thôi việc gần đây, thất nghiệp trước khi đại dịch toàn cầu bùng phát hay đang quyết định thay đổi công việc hay tìm kiếm một công việc trong bối cảnh tuyển dụng bị đóng băng và sa thải hàng loạt như lúc này, tình huống đều khác hẳn so với vài tháng trước đây. Nhưng cụ thể thì chúng khác nhau như thế nào? Cuộc khủng hoảng đã ảnh hưởng như thế nào đến cách bạn tiếp cận và tìm kiếm việc làm, từ các vị trí đang mở đơn ứng tuyển đến viết thư ứng tuyển, sơ yếu lý lịch và CV để (một cách lý tưởng là) được phỏng vấn? Liệu những lời khuyên thông thường còn giá trị áp dụng không?

Để trả lời những câu hỏi này, chúng tôi đã trao đổi với Art Markman, giáo sư Tâm lý học tại Đại học Texas ở Austin và tác giả cuốn sách Bring Your Brain to Work: Using Cognitive Science to Get a Job, Do it Well, and Advance Your Career”(Tạm dịch: “Trí tuệ trong công việc: Áp dụng khoa học nhận thức để kiếm việc, làm tốt và thăng tiến”) và Claudio Fernández -Aráoz, thành viên trong Ban điều hành Trường Kinh doanh Harvard và tác giả cuốn sách “It’s Not the How or the What but the Who” (Tạm dịch: “Không phải Thế nào và Cái gì mà là Ai”). Đây là lời khuyên của họ để đối mặt với những gì chúng ta cảm thấy như những thử thách khó khăn vào thời điểm này.

Fernández-Aráoz và Markman đồng ý rằng, hơn bao giờ hết, nhận được một công việc trong bối cảnh hiện nay sẽ phụ thuộc vào những người mà bạn quen biết, đặc biệt là đối với các vị trí cấp cao. Markman nói: “Khi các nhà quản lý tuyển dụng phải đối mặt với một đống hồ sơ hoặc danh mục đầu tư, họ sẽ tìm kiếm một sự quen thuộc nào đó. Vì vậy, hãy tích cực tương tác với mạng lưới kết nối của bạn. Bạn có thể đăng trên mạng xã hội rằng bạn đang tìm kiếm cơ hội công việc tiếp theo và mô tả những tài năng mà bạn sẽ đem đến cho nhà tuyển dụng tương lai.

Bạn cũng có thể liên hệ trực tiếp với những đồng nghiệp cũ mà bạn đã mất liên lạc. Bạn có thể gửi cho họ lời mời kết nối trên LinkedIn hoặc thư điện tử (email) hỏi thăm tình hình của họ, giải thích tình huống của bạn và hỏi lời khuyên từ họ cho việc tìm kiếm công việc mới của bạn. Tất nhiên, điều này không hề dễ dàng. Có thể rất khó khăn khi không có việc làm và không có tin vui để chia sẻ với người khác, và mọi người có thể bị quá tải hơn bình thường vào lúc này, nhưng hãy nhớ rằng mọi người luôn muốn giúp đỡ khi có thể. Gần đây tôi đã kết nối lại với một đồng nghiệp cũ đang tìm việc làm và thật tuyệt khi có thể cho cô ấy vài lời khuyên và thậm chí là một vài thông tin tuyển dụng.

Fernández-Aráoz nói rằng bạn nên “cố gắng tìm một người quen chung” để đề cập trong thư xin việc nhằm thu hút sự chú ý của người đọc. Bạn cũng có thể muốn nhấn mạnh về môi trường áp lực cao trước đây, vì ưu tiên của hầu hết các công ty hiện nay là vượt qua khủng hoảng và, do đó, họ sẽ tìm kiếm những người có thể đóng góp vào nỗ lực đó của công ty. Tất nhiên, việc bạn cập nhật sơ yếu lý lịch bất cứ lúc nào là việc tốt, nhưng nó còn trở nên đặc biệt quan trọng hơn khi bạn vừa bị mất việc hoặc trông đợi một tương lai sớm thành công. Và, các lời khuyên cổ điển về cách soạn thảo thư ứng tuyển và sơ yếu lý lịch vẫn đúng.

Đặt tình huống rằng hầu hết mọi người đang làm việc tại nhà, khả năng cao là bạn sẽ được phỏng vấn từ xa nếu đủ may mắn để được mời phỏng vấn. Tất cả các lời khuyên tiêu chuẩn về cách chuẩn bị và thực hiện bản thân trong một cuộc phỏng vấn vẫn phù hợp, nhưng, bên cạnh đó, bạn cũng sẽ cần suy nghĩ về các khía cạnh khác:

Công nghệ.

Khi đã có lịch phỏng vấn cụ thể, hãy hỏi nhà tuyển dụng xem họ sẽ sử dụng nền tảng phỏng vấn trực tuyến (qua video) nào và sau đó hãy dành thời gian làm quen với cách hoạt động của nó, nhất là khi bạn cần sử dụng tính năng nào đó như chia sẻ màn hình. Đừng quên kiểm tra đường liên kết trước cuộc phỏng vấn và chắc chắn rằng bạn có cách dự phòng để liên lạc với người phỏng vấn trong trường hợp có lỗi kỹ thuật. Markman khuyên: “Điều mà bạn không muốn nên để lại trong tâm trí nhà tuyển dụng là sự thiếu khéo léo trong tình huống áp lực cao… Mọi người sẽ dễ dàng tha thứ, nếu có thể, nhưng nếu bạn có thể chứng minh khả năng suy nghĩ thấu đáo về các rủi ro, đó là cách bạn thể hiện năng lực.” Và thiết lập các tùy chỉnh để các yếu tố liên quan đến công nghệ trong quá trình phỏng vấn hoạt động tốt nhất có thể. Ví dụ, Markman đề xuất rằng bạn nên yêu cầu những thành viên khác trong gia đình không mở TV khi bạn đang phỏng vấn.

Ngoại hình.

Mục tiêu của bạn là trông thật chuyên nghiệp. Bạn không cần phải mặc áo vest hay áo len, chúng đều trông rất gượng gạo. Chọn một phông nền trung lập cho cuộc phỏng vấn của bạn (và cũng tránh những phông nền bãi biển ảo nào đó). 

Fernández-Aráoz nói rằng, nếu bạn có một không gian trông chuyên nghiệp, bạn có thể trình chiếu hậu cảnh, điều đó có thể giúp nhân cách hóa bạn hơn qua màn hình, và tốt hơn hết là góc nhìn thẳng vào tường. Một bức tường trống có thể ít rủi ro hơn là một khung cảnh có thể bị làm gián đoạn, hoặc vô tình hiển thị một căn phòng lộn xộn. Bạn cũng có thể cân nhắc việc đứng lên trong cuộc phỏng vấn. “Điều đó sẽ giúp bạn năng động hơn và giọng nói của bạn nhanh ấm và dễ dàng phát âm hơn,” Fernández-Aráoz nói.

Phản ứng trước khủng hoảng của công ty.

Ngoài các nghiên cứu thông thường về công ty, Markman khuyên bạn cũng nên xem xét những gì công ty đang làm để ứng phó với cuộc khủng hoảng Covid-19. Hãy cố gắng cập nhật thông tin mới nhất. “Mọi thứ đã thay đổi quá nhanh và bạn có thể đã ứng tuyển cho công việc này cách đây vài tháng.” Fernández-Aráoz nói. “Hãy thể hiện rằng bạn thân thuộc với công ty nhất có thể. Kiểm tra trang web, các bản tin và tin tức được đăng tải trên mạng xã hội của họ, đến và bao gồm cả ngày diễn ra cuộc phỏng vấn.” 

Thử nghiệm cách bạn trả lời các câu hỏi phổ biến. “Khi chúng ta lo lắng, chúng ta có xu hướng chú ý theo dõi bản thân. Vì bạn sẽ có thể nhìn thấy hình ảnh của bản thân trên màn hình khi đang phỏng vấn, bạn có thể sẽ bị phân tâm. Cụ thể, nhìn chằm chằm vào một khuôn mặt, nhất là khuôn mặt của chính bạn, sẽ khiến bạn mất tập trung khỏi dòng suy nghĩ.” - Markman nói.  Hãy nhớ diễn tập tại nơi bạn dự định thực hiện cuộc phỏng vấn trực tuyến (qua video) để bạn có thể nhìn thấy và kiểm tra sự phản chiếu của bản thân. Nếu bạn không thể ngừng nhìn vào khuôn mặt của chính bạn khi đang luyện tập, bạn có thể sẽ muốn đóng cửa sổ đó lại. Bạn không muốn tự ý thức đến mức mất tập trung. “Nhưng đó cũng là một việc hữu ích nếu thỉnh thoảng bạn nhìn lại bản thân trong cuộc phỏng vấn,” Markman nói, “để đảm bảo rằng không có giấy dán hay cái gì đó dính trên người của bạn.” 

Hãy nhớ rằng trong cuộc phỏng vấn, bạn sẽ không nhận được cùng một mức độ thông tin không lời từ người phỏng vấn. Và như Fernández-Aráoz đã chỉ ra, có rất nhiều nghiên cứu cho thấy khi chúng ta không nhận được phản hồi, chúng ta có xu hướng thiên về tư duy tiêu cực. Chúng ta sẽ nghĩ rằng “Có gì đó không ổn.” Vì vậy, hãy thử nghiệm trước với việc duy trì trạng thái tích cực và giả định điều tốt nhất đang xảy ra. Bạn có thể cần đến một câu thần chú để tự nhủ khi bắt đầu nghi ngờ về sự thể hiện của bản thân. Hoặc bạn có thể ngồi yên lặng trong năm phút trước khi cuộc phỏng vấn bắt đầu và sắp xếp lại tất cả các lý do cho rằng cuộc phỏng vấn sẽ diễn ra tốt đẹp.

Vì lý do tương tự như trên, bạn sẽ muốn thực hành thể hiện cảm xúc trong cuộc phỏng vấn. Fernández-Aráoz giải thích: “Trừ khi hai bên có một bộ tai nghe tinh vi, âm thanh sẽ bị nén lại trong quá trình truyền dữ liệu và mất đi nhiều âm sắc, vốn là yếu tố truyền tải cảm xúc." Vì vậy, bạn cần phải phóng đại cảm xúc lên một chút." Fernández-Aráoz gợi ý rằng bạn nên luyện tập với một người bạn qua màn hình điện tử (qua video) để “nhận được một số phản hồi về cách thiết lập ứng dụng, giọng điệu và ngôn ngữ cơ thể của bạn”. Mục tiêu của bạn là xuất hiện trước nhà tuyển dụng một cách tự nhiên và thoải mái. Bạn có thể ghi hình lại cách mình trả lời một số câu hỏi mẫu và xem lại cách bạn xuất hiện trên màn hình. Nhưng đừng làm điều này nếu bạn chỉ tập trung vào lỗi sai của bản thân. Một lần nữa, đừng quá tự ý thức đến mức cản trở sự thể hiện của chính bạn.

Cuộc khủng hoảng đã khiến mọi người háo hức hơn trong việc kết nối với đồng nghiệp ở mức độ tình cảm, và, do đó, người phỏng vấn có thể có kỳ vọng cao hơn về mức độ ấm áp mà bạn truyền tải trong cuộc phỏng vấn. Markman khuyên bạn nên làm theo sự dẫn dắt của người phỏng vấn về những câu chuyện xã giao, nhưng bạn vẫn có thể chủ động hỏi thăm tình hình của người phỏng vấn và gia đình họ hiện nay. Và bạn nên chuẩn bị một câu trả lời tốt cho câu hỏi tương tự nếu họ hỏi bạn. Markman gợi ý một câu trả lời đại loại như “Cảm ơn anh / chị vì đã quan tâm. Tôi đang làm tốt nhất có thể trong mọi tình huống." Bạn không cần phải đi vào chi tiết khi không cần thiết.

Khi có cơ hội đặt câu hỏi trong cuộc phỏng vấn, Fernández-Aráoz nói rằng bạn nên hỏi tất cả “những câu hỏi thông thường”, chẳng hạn như kỳ vọng của nhà tuyển dụng đối với vai trò này là gì? Thành công cho vị trí này sẽ được đo lường như thế nào? Có câu hỏi nào đáng lẽ tôi nên hỏi hay không? Markman gợi ý rằng bạn cũng nên hỏi về quá trình Gia nhập công ty trong môi trường số. Công ty sẽ giúp những nhân viên mới làm quen với công việc như thế nào?

Tìm kiếm một công việc không bao giờ là dễ dàng. Nhưng nó sẽ đặc biệt khó khăn hơn trong thời buổi hiện nay, vì vậy hãy cố gắng tỏ ra nhẹ nhàng với bản thân bạn trong suốt quá trình này. Rất có thể bạn không bị mất việc vì những gì mình đã làm và rất nhiều người cũng như vậy. Nền kinh tế sẽ quay trở lại và cho đến lúc đó, hãy nhớ rằng bạn đã và đang cố gắng làm tốt nhất có thể.

• Amy Gallo. "How to Nail a Job Interview — Remotely". Updated on June 22, 2020. Accessed on September 28, 2020.

• PREMIUM JOBS
• Bản tin việc làm tại Cần Thơ và khu vực ĐBSCL
• Những thông tin cần biết về Luật lao động
• Cách giải mã một quảng cáo tuyển dụng
• Cách để sẵn sàng cho công việc trước khi tốt nghiệp
• Những nhân tố quan trọng quyết định cho thành công trong sự nghiệp của bạn
• Tìm kiếm thông tin về việc làm theo từng lĩnh vực, ngành nghề
• Quy trình tuyển dụng chuẩn
• Cách yêu cầu tăng lương thành công
• Cố vấn có thể hỗ trợ cho bạn thế nào?