Những người cố vấn (mentor) giỏi nhất đang làm việc để giúp những người được cố vấn (mentee) của họ trở thành những nhà lãnh đạo tài năng, chứ không đơn thuần chỉ là những người theo gót giỏi. Trở thành một mentor sẽ mang lại nhiều thách thức và thành tích. Nếu được vận hành hiệu quả, tác động lâu dài của hoạt động cố vấn có thể mang lại những lợi ích mang tính thay đổi cuộc sống và sự nghiệp cho cả mentor và mentee.
Các thuật ngữ “mentoring” và “coaching” thường được dùng thay thế cho nhau và dễ gây hiểu lầm. Mặc dù chúng tương tự nhau trong vai trò hỗ trợ sự phát triển của ai đó, nhưng chúng lại liên quan đến các lĩnh vực rất khác nhau trên thực tế.
“Chương trình cố vấn” - Mentoring bao gồm một mối quan hệ lâu dài tập trung vào việc hỗ trợ sự trưởng thành và phát triển của mentee. Mentor trở thành một nguồn lực trí tuệ, đào tạo và hỗ trợ, chứ không đóng vai trò là người quan sát và tư vấn về những hành động cụ thể hoặc những thay đổi hành vi trong công việc hàng ngày.
“Chương trình huấn luyện” - Coaching thường bao gồm một mối quan hệ có thời gian hữu hạn, tập trung vào việc củng cố hoặc loại bỏ các hành vi cụ thể sở tại. Các huấn luyện viên (coach) giúp các chuyên gia sửa chữa những hành vi làm giảm hiệu suất công việc hoặc củng cố những hành vi giúp tăng hiệu suất xoay quanh một nhóm các công việc được giao.
Cả “mentoring” và “coaching” đều cung cấp sự hỗ trợ phát triển vô cùng quý giá. Tuy nhiên, trong khi một phương pháp cung cấp sự định hướng cấp độ cao cho sự phát triển lâu dài, còn phương thức kia lại giúp đưa ra những cải tiến kịp thời hơn trong các lĩnh vực mục tiêu.
Một nhân vật trong sử thi "The Odyssey" của Homer có thể được xem là người đầu tiên đóng vai trò mentor. Khi Odysseus (Vua của Ithaca) ra trận trong cuộc chiến thành Troy, ông đã giao việc trông coi vương quốc của mình cho một vị mentor. Vị này từng là giáo viên và người giám sát của con trai ông, Telemachus.
Từ điển trực tuyến Merriam-Webster định nghĩa một “mentor” là “một người cố vấn hoặc hướng dẫn đáng tin cậy”. Các nguồn khác mở rộng định nghĩa đó rằng “mentor là người giúp đỡ bạn trong sự nghiệp, các dự án công việc cụ thể hoặc những lời khuyên từ đáy lòng về cuộc sống”.
Giả sử một người có năng lực có được công việc bán hàng và được một Giám đốc bán hàng cấp cao làm mentor cho cô ấy. Người Giám đốc sẽ định hướng cô ấy phát triển như một người lãnh đạo, một nhà chiến lược và một chuyên gia kinh doanh toàn diện.
Người mentor có thể không hướng dẫn chính xác hoặc cung cấp chương trình huấn luyện hay đào tạo tại chỗ. Thay vào đó, anh ấy sẽ thử thách và khuyến khích cô ấy suy nghĩ thấu đáo về các vấn đề và phương pháp bằng cách đặt những câu hỏi khó và đóng vai trò như một nguồn thông tin sáng suốt khi cần thiết. Mối quan hệ mentor-mentee sẽ kết thúc sau khi cô thay đổi công ty làm việc, nhưng những chỉ dẫn của người mentor cũ vẫn tiếp tục tác động tới công việc và sự nghiệp của cô sau này.
Nhiều người cho rằng một phần của sự phát triển chuyên môn là nhờ vào sự hướng dẫn của một mentor kiên nhẫn, người đã thử thách họ suy nghĩ khác biệt và mở mang tầm nhìn cũng như tư duy theo những quan điểm khác nhau. Mặc dù mỗi người trong chúng ta phát triển theo tốc độ của riêng mình, thế nhưng kiểu ảnh hưởng này có thể mang lại nhiều tác động tích cực và lâu dài.
Mentor sẽ trở thành người ủng hộ bạn, không phải trong cuộc sống đời tư, mà là cuộc sống công việc của bạn. Nhiều tổ chức nhận ra tầm quan trọng của hoạt động cố vấn hiệu quả và đã lập ra các chương trình để giúp các chuyên gia trẻ tuổi xác định và nhận được sự hỗ trợ từ một chuyên gia dày dặn kinh nghiệm hơn trong cùng lĩnh vực.
Khi bạn bước đầu xác định và thiết lập mối quan hệ với mentor, hãy thảo luận và đối chiếu những kỳ vọng đối với cả hai vai trò mentor và mentee với họ. Làm rõ trách nhiệm của mỗi người và quy trình mà hai bên sẽ sử dụng để giao tiếp trong thời gian tới, hiểu được mục tiêu nghề nghiệp của bản thân, theo dõi và giải quyết vấn đề nếu cần.
Mục đích của bạn là tối đa hóa trải nghiệm này để gặt hái được lợi ích toàn diện đồng thời cũng thể hiện lòng biết ơn và sự kính trọng đối với mentor của mình.
Suy ngẫm về cách bạn có thể thúc đẩy và duy trì mối quan hệ với mentor. Trong khi mentor của bạn đầu tư thời gian của họ để giúp đỡ bạn, bạn cũng phải tham gia tương tác và tích cực theo đuổi việc học tập, đào tạo.
Hiểu được vai trò của mentor chính là bước đầu quan trọng để có một mối quan hệ thành công. Các yêu cầu bổ sung bao gồm:
Một mentor sẽ thực sự tạo ra sự khác biệt trong cả sự nghiệp và cuộc sống của bạn. Hãy bắt đầu mối quan hệ với những kỳ vọng thực tế về vai trò công việc và sẵn sàng làm việc chăm chỉ. Tác động từ sự hướng dẫn cũng như sự sáng suốt hiện tại của mentor có thể không sẽ quá rõ ràng trong một vài năm tới, nhưng rồi bạn sẽ nhận ra những tác động tích cực của nó theo thời gian và vai trò mentor của bạn cho người khác về sau này.